MP Board Class 9th Sanskrit व्याकरण पर्यायवाचीशब्दपरिचयः

MP Board Class 9th Sanskrit व्याकरण पर्यायवाचीशब्दपरिचयः शब्द  पर्यायवाची शब्दः आकाशः नभः, गगनम्, व्योयम्, अन्तरिक्षम, अम्बरम्, खम्। राजा भूपतिः, नृपः, अधिपतिः, नरेशः, नृपतिः। वायुः अनिलः, समीरः, वातः, पवनः, मारुतः, गन्धवहः। सूर्यः रविः, दिनकरः, भानुः, दिवाकरः, दिनेशः। कमलम् पंकजम्, नीरजम्, अम्बुजम्, सरोजम्, सरोरुहम्। गंगा भागीरथी, मन्दाकिनी, देवनदी, सुरनदी। पर्वतः गिरीः, अचलः, भूधरः, शैलः, महीध्र, नगः। अग्निः … Read more

MP Board Class 9th Sanskrit व्याकरण विलोमशब्दपरिचयः

MP Board Class 9th Sanskrit व्याकरण विलोमशब्दपरिचयः शब्दः  विलोमशब्दः तिमिरः प्रकाशः उत्कर्षः अपकर्षः अमृतम् विषम् गुणः दोषः मित्रम् शत्रुः जयः पराजयः उत्थानम् पतनम् सुखम् दुःखम् पृथ्वी आकाशः स्वर्गः नरकः उपकारः अपकारः उदयः अस्तः देवः दानवः उन्नतिः अवनतिः सुन्दरः कुरूपः कटुः मधुरम् लाभः हानिः एकः अनेकः सरलः कठिनः संयोगः वियोगः धनी निर्धनः जन्म मृत्युः स्तुतिः निन्दा … Read more

MP Board Class 9th Sanskrit व्याकरण अव्ययपरिचयः

MP Board Class 9th Sanskrit व्याकरण अव्ययपरिचयः सदृशं त्रिषु लिङ्गेषु सर्वासु च विभक्तुिष। वचनेषु च सर्वेषु यन्नव्येति तदव्ययम्॥ अर्थात् जिन शब्दों में लिंग, कारक और वचन के कारण किसी प्रकार का विकार (परिवर्तन) नहीं होता और जो प्रत्येक दशा में एक समान रहते हैं, उन्हें अव्यय शब्द कहते हैं। अव्ययों के भेद अव्ययों के पाँच … Read more

MP Board Class 9th Sanskrit व्याकरण संधि प्रकरण

MP Board Class 9th Sanskrit व्याकरण संधि प्रकरण दो वर्गों के मिलने पर जो परिवर्तन होता है, उसे संधि कहते हैं। जैसे-हिम+आलय-हिमालयः। संधि तीन प्रकार की होती है- 1. स्वर संधि 2. व्यंजन संधि 3. विसर्ग संधि 1. स्वर संधि-दो स्वरों के मेल से जो परिवर्तन होता है, उसे स्वर संधि कहते हैं। स्वर संधि … Read more

MP Board Class 9th Sanskrit व्याकरण वर्ण परिचय

MP Board Class 9th Sanskrit व्याकरण वर्ण परिचय वर्ण-भाषा की वह छोटी-से-छोटी इकाई जिसके और अधिक टुकड़े न किए जा सकें ‘वर्ण’ कहलाती है। वर्ण को अक्षर भी कहते हैं। वर्ण के भेद-वर्णों के दो भेद हैं : (अ) स्वर, (ब) व्यंजन। (अ) स्वर-जिस वर्गों का उच्चारण किसी अन्य वर्ण की सहायता के बिना स्वतन्त्र … Read more

MP Board Class 9th Sanskrit Solutions Chapter 21 सूक्तयः

MP Board Class 9th Sanskrit Solutions Durva Chapter 21 सूक्तयः (स्फुट) MP Board Class 9th Sanskrit Chapter 21 पाठ्य पुस्तक के प्रश्न प्रश्न 1. एक पदेन उत्तरं लिखत (एक शब्द में उत्तर लिखो) (क) सत्य क्षमाभ्यां कस्य सिद्भिः? (सत्य के क्षमाभ्यास से किसकी सिद्धि होती है?) उत्तर: सकलार्थः। (सभी प्रकार की) (ख) मे मनः कीदृशः … Read more

MP Board Class 9th Sanskrit Solutions Chapter 20 वेधशाला

MP Board Class 9th Sanskrit Solutions Durva Chapter 20 वेधशाला (पत्रम्) MP Board Class 9th Sanskrit Chapter 20 पाठ्य पुस्तक के प्रश्न प्रश्न 1. एक पदेन उत्तरं लिखत (एक शब्द में उत्तर लिखो) (क) उज्जयिनी कस्याः विद्यायाः प्रमुखं केन्द्रमस्ति? (उज्जैन किस विद्या का प्रमुख केन्द्र था?) उत्तर: ज्योतिषादयः। (ज्योतिष विद्या का)। (ख) वेधशाला कस्याः नद्याः … Read more

MP Board Class 9th Sanskrit Solutions Chapter 19 उपायैः सर्वं शक्यम्

MP Board Class 9th Sanskrit Solutions Durva Chapter 19 उपायैः सर्वं शक्यम् (कथा) MP Board Class 9th Sanskrit Chapter 19 पाठ्य पुस्तक के प्रश्न प्रश्न 1. एक पदेन उत्तरं लिखत (एक शब्द में उत्तर लिखो) (क) हस्ती कुन निपतितः? (हाथी कहाँ गिर गया?) उत्तर: पङ्के। (कीचड़ में) (ख) प्रथमं कं विन्देत्? (पहले किसकी वंदना करनी … Read more

MP Board Class 9th Sanskrit Solutions Chapter 18 पुरुषोत्तमः

MP Board Class 9th Sanskrit Solutions Durva Chapter 18 पुरुषोत्तमः (पद्यम्) MP Board Class 9th Sanskrit Chapter 18 पाठ्य पुस्तक के प्रश्न प्रश्न 1. एकपदेन उत्तरं लिखत (एक शब्द में उत्तर लिखो) (क) नियतात्माः महावीर्यः कः? (मन को वश में रखने वाला कौन है?) उत्तर: प्रभवो रामः। (प्रभु राम) (ख) रामः किमर्थं वनं गतः? (राम … Read more

MP Board Class 9th Sanskrit Solutions Chapter 17 गुरुभक्तः आरुणिः

MP Board Class 9th Sanskrit Solutions Durva Chapter 17 गुरुभक्तः आरुणिः (संवादः) MP Board Class 9th Sanskrit Chapter 17 पाठ्य पुस्तक के प्रश्न प्रश्न 1. एकपदेन उत्तरं लिखत (एक शब्द में उत्तर लिखो) (क) आरुणेः गुरोः नाम किम्? (आरुणि के गुरु का क्या नाम था?) उत्तर: धौम्य आयोदः ।(धौम्य आयोद)। (ख) गुरुपूर्णिमायां किम् भवति? (गुरु … Read more

MP Board Class 9th Sanskrit Solutions Chapter 16 अध्ययने प्रत्यूहः

MP Board Class 9th Sanskrit Solutions Durva Chapter 16 अध्ययने प्रत्यूहः (नाट्यांशः) MP Board Class 9th Sanskrit Chapter 16 पाठ्य पुस्तक के प्रश्न प्रश्न 1. एक पदेन उत्तरं लिखत (एक शब्द में उत्तर लिखो) (क) सद्भिः सङ्गः केन भवति? (सज्जनों के साथ सम्पर्क किससे होता है?) उत्तर: पुण्येना। (पुण्य से) (ख) दण्डकारण्यप्रदेशे के प्रमुखाः वसन्ति? … Read more

MP Board Class 9th Sanskrit Solutions Chapter 14 वीरबाला

MP Board Class 9th Sanskrit Solutions Durva Chapter 14 वीरबाला (संवादः) MP Board Class 9th Sanskrit Chapter 14 पाठ्य पुस्तक के प्रश्न प्रश्न 1. एकपदेन उत्तरं लिखत (एक शब्द में उत्तर लिखो)- (क) वीरबालायाः नाम किम्? (वीरबाला का क्या नाम था?) उत्तर: चम्पा। (वीरबाला का नाम चम्पा था) (ख) चम्पायाः पितुः नान किम्? (चम्पा के … Read more

MP Board Class 9th Sanskrit Solutions Chapter 13 गीतादर्शनम्

MP Board Class 9th Sanskrit Solutions Durva Chapter 13 गीतादर्शनम् (पद्यम्) MP Board Class 9th Sanskrit Chapter 13 पाठ्य पुस्तक के प्रश्न प्रश्न 1. एकपदेन उत्तरं लिखत-(एक शब्द में उत्तर लिखो) (क) ईश्वरः किमर्थम् आत्मानं सृजति? (ईश्वर किसलिए आत्मा का सृजन करता है?) उत्तर: धर्मउत्थानाय। (धर्म के उत्थान के लिए)। (ख) ते अधिकाराः कुत्र? (तुम्हारा … Read more

MP Board Class 9th Sanskrit Solutions Chapter 12 कर्तव्यपालनम्

MP Board Class 9th Sanskrit Solutions Durva Chapter 12 कर्तव्यपालनम् (संवादः) MP Board Class 9th Sanskrit Chapter 12 पाठ्य पुस्तक के प्रश्न प्रश्न 1. एकपदेन उत्तरं लिखत (एक शब्द में उत्तर लिखो) (क) जनाः वञ्चनया किं कर्तुं कामयन्ते? (लोग छल से क्या करना चाहते हैं?) उत्तर: स्वार्थ साधनं। (अपना स्वार्थ साधना चाहते हैं।) (ख) आत्मनः … Read more

MP Board Class 9th Sanskrit Solutions Chapter 11 संसर्गजाः दोषगुणाः

MP Board Class 9th Sanskrit Solutions Durva Chapter 11 संसर्गजाः दोषगुणाः (कथा) MP Board Class 9th Sanskrit Chapter 11 पाठ्य पुस्तक के प्रश्न प्रश्न 1. एकपदेन उत्तरं लिखत (एक पद में उत्तर लिखिये) (क) ऋषिः किमर्थं भ्रमति स्म? (ऋषि किस कारण भ्रमित हुये?) उत्तर: शुकः भिन्न व्यवहारम् दृष्टवा। (तोतों के विभिन्न व्यवहारों को देखकर) (ख) … Read more